SENET, ÇEK VE SÖZLEŞMELERDE ADLİ BELGE İNCELEME: GRAFOLOJİNİN UYGULAMALI YÜZÜ

Günümüzde ticari ve hukuki ilişkilerin temelini oluşturan senet, çek ve sözleşmeler, aynı zamanda en sık suistimal edilen belgeler arasındadır. Bu tür belgelerde yapılan tahrifatlar, çoğu zaman profesyonel gözle dahi fark edilemeyecek kadar ustaca olabilir. Tam da bu noktada, adli belge inceleme ve grafoloji temelli el yazısı-imza analizleri, hukukun adaleti sağlamasına katkı sunar.

📜 Senet, Çek ve Sözleşmeler Neden İncelenir?

Adli belge uzmanlarının en sık karşılaştığı belgelerden bazıları şunlardır:

• Senetler: Borç-alacak ilişkilerini belgelendirir. En sık karşılaşılan sahtecilik türleri; imza taklidi, boş senet doldurma ve sonradan tarih ya da miktar değiştirme işlemleridir.
• Çekler: Özellikle ticarette ödeme aracı olarak kullanılır. Adli incelemeye konu olan durumlar; ciro sahteciliği, çek üzerindeki silinti ve kazıntılar, imza sahteciliğidir.
• Sözleşmeler: Tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler. Uyuşmazlıklarda sıklıkla “bu sözleşmeye imza atıldı mı?”, “imza gerçek mi?” gibi sorular gündeme gelir.

Bu belgelerin her biri, grafoloji ve teknik belge inceleme yöntemleriyle detaylı olarak analiz edilir.

✍️ El Yazısı ve İmza Analizi Nasıl Yapılır?

Her bireyin yazı stili ve imzası kendine özgüdür. Özellikle çek, senet ve sözleşme gibi belgelerde yer alan imzalar, kişisel tanımlama ve sahteciliğin ortaya çıkarılması açısından kritik önemdedir.

İncelenen Unsurlar:

• Harf formu ve yönü
• Kalem baskısı
• Yazı eğimi ve satır düzeni
• İmzanın ritmi ve doğal akışı

Grafoloji, burada devreye girer: Her harfin şekli, çizginin baskısı ve imzanın yapısı, yazanın alışkanlıklarının ve reflekslerinin bir parçasıdır. Ancak unutulmamalıdır: Adli belge incelemede kullanılan yazı analizi, kişilik analizi amacı taşıyan klasik grafolojiden ayrılır; burada amaç, yazının kim tarafından yazıldığını belirlemektir.

🖋️ Vakalarla Adli Belge İncelemesi

🔹 Vaka 1 – Boş Senet Doldurma:

Borçlu, senet üzerindeki rakamın sonradan değiştirildiğini iddia eder. Uzman; rakamların kalem tipi, baskı düzeyi ve mürekkep farklılıklarını inceler. “4” rakamının sonradan eklendiği ve farklı baskıyla yazıldığı tespit edilir. Bu durum senedin tahrif edildiğini gösterir.

🔹 Vaka 2 – Sahte Çek İmzası:

Şirket çeki ödenmiş ancak çekin arkasındaki ciro imzasının şirket yetkilisine ait olmadığı iddia edilmiştir. El yazısı örnekleriyle karşılaştırma yapılır. Uzman, imzanın alışkanlık yönü dışında olduğunu ve taklit izleri taşıdığını tespit eder. Mahkeme çekin iadesine karar verir.

🔹 Vaka 3 – Sözleşme İmzalanmadı İddiası:

Taraflardan biri, sözleşmenin fotokopi olduğunu ve imzanın sonradan eklendiğini savunur. Yapılan incelemede imzanın orijinal belgeye atılmadığı, yazının tonlama farklılıkları ve kağıt baskısına bakılarak ortaya çıkarılır.

⚖️ Türkiye’de Hukuki Süreç ve Uzman Görüşü/Mütalaası

• CMK 67. Madde, HMK 293. Madde ve yine Yargıtayın vermiş olduğu birçok kararda; özellikle özel ve teknik bilgiyi gerektiren konularda, tarafın mahkemeye sunduğu “Uzman Görüşü/Mütalaası” raporunun dava konusuyla ilgili olması halinde mahkemece mutlaka dikkate alınmasının ve değerlendirilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir.
• Sayılan kanun maddeleri ve Yargıtay kararlarından da anlaşılacağı üzere, taraflar davalarıyla ilgili özel ve teknik bilgiyi gerektiren konularda, sertifika sahibi uzmanlara başvurabilir, onlardan “Uzman Görüşü/Mütalaası” alabilir ve bunları mahkemeye maddi delil olarak sunabilirler.Adli belge incelemesi raporları, mahkeme tarafından delil olarak kabul edilir.

Bilirkişi Raporlarında Neler Yer Alır?

• İncelenen belgenin türü (çek, senet, sözleşme vb.)
• Şüpheli ve karşılaştırmalı belgelerin tanımı
• Kullanılan teknikler: mikroskobik analiz, ışık altı inceleme, kaligrafik karşılaştırma
• Bulgular ve değerlendirme
• Sonuç: yazı/imza aynı kişiye mi ait, değil mi?

🧪 Grafolojinin Sınırlı Rolü

Her ne kadar “grafoloji” terimi toplumda genellikle kişilik analiziyle ilişkilendirilse de, adli belge incelemesinde grafoloji, yalnızca yazı karakterinin teknik analizi anlamında kullanılır. Burada amaç; bir yazı ya da imzanın kim tarafından atıldığını tespit etmektir, kişilik özellikleriyle ilgili yorum yapılmaz.

🔍 Sonuç: Kağıt Üzerindeki Gerçeği Ortaya Çıkarmak

Senet, çek ve sözleşmelerin güvenilirliği, toplumun hukuka olan güvenini doğrudan etkiler. Bu belgeler üzerinde yapılabilecek sahtecilikler; mağduriyetlere, dava süreçlerine ve ağır hukuki sonuçlara yol açabilir. Adli belge inceleme uzmanları, yazı ve imza incelemesi ile bu belgelerin doğruluğunu ortaya çıkararak yargıya yön verir.

Grafoloji temelli teknik analizler, sadece yazıyı değil, gerçeği de görünür kılar.