Özet

Adli belge inceleme, ceza yargılamalarında sıkça karşılaşılan belge sahteciliği suçlarının tespiti açısından hayati bir öneme sahiptir. Bu alandaki temel uzmanlık dallarından biri de grafoloji temelli imza incelemesidir. Bu makalede, adli belge inceleme sürecinde kullanılan imza analizi yöntemleri, bilimsel teknikler, uygulama alanları ve dikkat çeken vaka örnekleri ele alınmıştır.

1. Giriş

İmza, bireyin hukuki ve resmi beyanlarını temsil eden özgün bir işaret niteliğindedir. Ancak bu işaretin sahteciliğe açık olması, adli süreçlerde detaylı ve bilimsel inceleme gereksinimini doğurur. Adli grafoloji, burada yalnızca karakter analizi değil; taklit, tahrif veya üretim yöntemleriyle oluşturulmuş sahte imzaların tespiti için kullanılır.

2. Adli Grafoloji ve Belge İnceleme Arasındaki Farklar

– Grafoloji: Genellikle kişilik analizinde kullanılan yazı bilimi

– Adli belge inceleme: Yazı ve imza üzerinde yapılan teknik analizlerle sahteciliğin belirlenmesini amaçlar.

– Adli belge uzmanları, kişilik çözümlemesinden ziyade yazının fiziksel ve kinematik özelliklerini temel alır.

3. İmza İnceleme Sürecinde Kullanılan Yöntemler

3.1. Karşılaştırmalı Belge Analizi (Comparative Examination)

Şüpheli imza, referans (örnek) imzalarla karşılaştırılır. Bu karşılaştırmada şu özellikler dikkate alınır: harf yapısı, eğimi, yüksekliği, genişliği, kalem kaldırma izleri vb.

3.2. Kinematik İnceleme

Yazı hareketlerinin akıcılığı, hızı ve ritmi analiz edilir. Gerçek imzalarda doğal ve akışkan hareketler, sahte imzalarda ise durağanlık, titreme ve yapaylık gözlemlenir.

3.3. Optik ve Dijital Analizler

İnfrared ve UV ışık kaynakları ile mürekkep farklılıkları tespit edilir. Dijital mikroskoplar ve yazılım destekli analiz araçları kullanılır.

3.4. Spektral İnceleme

Farklı mürekkep bileşimlerinin tespiti amacıyla spektral analiz cihazları (örneğin VSC) kullanılır.

4. Sahte İmza Türleri

Taklit İmza: Gerçek imzanın örneğe bakılarak görsel kopyası

İzli Taklit (Tracing): Işık altı veya karbon kopya yöntemiyle geçilerek oluşturulan imza

Serbest Taklit: Gerçek imzayı ezberleyerek veya tahmini biçimde atılan imza

Kurgusal (Uydurma): Hiçbir gerçek kişiye ait olmayan, tamamen yeni tasarlanmış imza

5. Örnek Vaka Analizi

Vaka 1: Vasiyetname Sahteciliği (İstanbul, 2022)

Bir vasiyetnamenin son sayfasında yer alan imzanın, murisin ölümünden sonra eklendiği şüphesiyle yapılan incelemede:

– İmza ile mürekkep farklılıkları tespit edildi (UV ışık altında)

– Kalem basıncı, diğer imzalara göre %30 daha düşük ölçüldü.

– İmzanın üst kısmında grafit izleri bulundu (önce kurşun kalemle çizilip ardından tükenmez kalemle geçildiği belirlendi)

Sonuç: İmzanın sahte olduğu bilirkişi raporuyla sabitlendi.

Vaka 2: Bankacılıkta İmza Taklidi (Ankara, 2021)

Bir müşteri adına çekilen yüksek meblağlı kredi sözleşmesindeki imzanın, müşteri tarafından atılmadığı iddia edildi.

– İmza üzerindeki titreme izleri, yavaş yazımın göstergesi olarak değerlendirildi.

– İmzanın kinematik yapısı, örnek imzalarla örtüşmedi.

– İmzanın alt çizgisi, diğer örneklerden farklı biçimde sola kıvrılmıştı.

Sonuç: Serbest taklit yöntemiyle sahte imza atıldığı tespit edildi.

6. Hukuki Değerlendirme ve Delil Niteliği

Türkiye’de imza incelemeleri şu kurumlarca yapılabilir

– Adli Tıp Kurumu Belge İnceleme İhtisas Dairesi

– Emniyet Kriminal Daire Başkanlığı

– Jandarma Kriminal Laboratuvarı

– Bağımsız adli belge inceleme uzmanları

Bilirkişi raporları delil niteliğindedir; ancak nihai karar yargı makamına aittir.

7. Sonuç ve Değerlendirme

Adli belge inceleme kapsamında yapılan grafolojik imza analizi, sadece görsel benzerliklere dayalı subjektif bir değerlendirme değil, bilimsel yöntemlere dayanan teknik bir süreçtir. Sahtecilik vakalarında bu tür bilimsel yaklaşımlar, adaletin sağlanması açısından büyük önem taşır.

Kaynakça

1. Harrison, W.R. (1958). Suspect Documents: Their Scientific Examination.

2. Osborn, A. S. (1929). Questioned Documents.

3. Adalet Bakanlığı Adli Tıp Kurumu Rapor Formatları (2023).

4. T.C. Yargıtay İçtihatları (Grafolojik İnceleme Kararları, 2019–2022).

5. Ellen, D. (2005). Scientific Examination of Documents: Methods and Techniques.